برنامه‌ریزی در مدیریت بحران

مقدمه ای از کتاب برنامه‌ریزی در مدیریت بحران

راهنمای جامع ایجاد برنامه مدیریت بحران در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی-تاریخی

مردم جهان دیدگاه‌های مختلفی نسبت به بحران دارند که از عقاید و فرهنگ آن جامعه سرچشمه می‌گیرد. متأسفانه اکثر مردم بحران را نوعی سرنوشت می‌پندارند و دوری از آن را غیر ممکن می‌دانند و در نقاطی دیگر به دلیل عقاید مذهبی، رخداد بحران را نامحتمل و خود را در برابر آن ایمن می‌دانند. آن‌ها این طور فکر می‌کنند که نمی‌توان در برابر بحران کاری انجام داد، چرا که جزئی از سرنوشت انسان است و یا نباید کاری صورت گیرد، چرا که بر اساس برداشت اشتباه از عقاید مذهبی، انسان در معرض بحران قرار نخواهد گرفت. این نگرش‌ها قابل درک می‌باشند ولی توسعه روزافزون دنیای پیرامون و رشد فناوری و دانش بشر نادرست بودن آن‌ها را نشان می‌دهد. پس وظیفه همه متخصصین در این زمینه در گام اول تغییر این نگرش و اصلاح آن است که در حقیقت این سیاست منجر به حفظ جان افراد و محدود کردن آسیب‌ها خواهد شد.

زلزله، آتش‌سوزی، سیل، طوفان و دیگر بحران‌های طبیعی ناشی از خشم طبیعت معمولاً وجود دارند و به طور پیوسته تهدیدی برای مراکز فرهنگی-تاریخی در سراسر جهان می‌باشند، جایی که بیشترین مصنوعات گران‌بهای جهان، اسناد تاریخی و البته محیط‌های هنری مانند مجسمه‌سازی، نقاشی و مراکز مردم‌شناسی واقع شده‌اند. بحران هم‌چنین می‌تواند ناشی از فعالیت انسان باشد که آن را بحران انسان‌ساخت می‌نامند و شامل وندالیسم و اقدامات تروریستی می‌گردد.

از آن‌جایی که بیشتر این بحران‌ها خارج از کنترل ما می‌باشند، ایجاد توانایی آمادگی و مقابله با آن‌ها به طور موثر و مناسبی آن‌ها را تحت کنترل در می‌آورد. هم‌چنین اهمیت برنامه‌ریزی و آمادگی برای شرایط بحرانی نباید نادیده گرفته شود، این مهم نه تنها برای بازدیدکنندگان و مراجعین ضروری است، بلکه برای کارکنان، مدیران و هیئت امنا نیز الزامی می‌باشد. برنامه مدیریت بحران به عنوان راهنمایی برای مدیران و کارکنان همه مراکز فرهنگی-تاریخی طراحی شده است و هم‌چنین رویکرد تیمی را در فرآیند برنامه‌ریزی شرح می‌دهد. در این کتاب نکات و اصول مهم و کاربردی برای تهیه برنامه مدیریت بحران، ارزیابی آسیب‌پذیری مراکز فرهنگی-تاریخی، استراتژی‌هایی برای نجات جان افراد و حفظ موسسه، ایجاد برنامه مقابله و بازسازی برای بازگشت به وضعیت عادی ارائه می‌شود.

فهرست مطالب کتاب مرجع کامل برنامه‌ریزی در مدیریت بحران

فصل اول : بحران شناسی و مدیریت بحران

راهنمای جامع ایجاد برنامه مدیریت بحران در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی-تاریخی

• 1-1- نگاه کلی
• 1-2- تعریف واژگان کلیدی
• 1-3- بحران
• 1-3-1- ویژگی‌های بحران
• 1-3-2- انواع بحران
• 1-3-3- سطوح بحران
• 1-3-4- ابعاد بحران
• 1-4- مدیریت بحران
• 1-4-1- تعاریف مدیریت بحران
• 1-4-2- چرخه مدیریت بحران

فصل دوم : فرآیند برنامه ریزی مدیریت بحران

• 2-1- معرفی اصول برنامه مدیریت بحران
• 2-2-گام‌های طراحی برنامه عملیاتی مدیریت بحران
• 2-2-1- تشکیل تیم برنامه‌ریزی
• 2-2-2- شناخت وضعیت موجود و ارزیابی مخاطرات
• 2-2-3- تعیین اهداف
• 2-2-4- ایجاد برنامه، تشخیص منابع و اطلاعات
• 2-2-5- آماده‌سازی، تأیید و انتشار برنامه
• 2-2-6- اجرا، تمرین، بازنگری و نگهداری برنامه

فصل سوم: مدیریت ریسک و تجزیه و تحلیل خطرات

• 3-1- مقدمه
• 3-2- مدیریت ریسک در روش برنامه ریزی اضطراری FEMA 235-b
• 3-2-1- فرآیند آنالیز و تجزیه و تحلیل خطرات بر اساس روش FEMA 235-b
• 3-3- مدیریت ریسک، استاندارد شماره 4360 استرالیا/ نیوزیلند (AS/NZS 4360:2004)
• 3-3-1- مقدمه
• 3-3-2- محدوده و کاربرد
• 3-3-3- اهداف
• 3-3-4- فرآیند مدیریت ریسک

فصل چهارم: ایجاد برنامه مدیریت بحران و تفکیک وظایف

• 4-1- اهداف، ملزومات و مزایای ایجاد برنامه مدیریت بحران
• 4-2- اجزای برنامه مدیریت بحران
• 4-3- گستره اجرای برنامه مدیریت بحران
• 4-3-1- حوزه سازمانی
• 4-3-2- حوزه مردم (کارکنان و بازدیدکنندگان)
• 4-3-3- حوزه مجموعه‌ها (گالری‌ها)، ساختمان‌ها و دیگر دارایی‌ها
• 4-4- اجرای عملیاتی برنامه مدیریت بحران
• 4-5- اقدامات اولیه قبل از ایجاد برنامه مدیریت بحران
• 4-6- تقسیم وظایف و مسئولیت‌ها
• 4-6-1- شرح وظایف مدیریت ارشد سازمان
• 4-6-2- شرح وظایف مدیر بحران سازمان
• 4-6-3- شرح وظایف کمیته مدیریت بحران
• 4-6-4- ویژگی‌ها، خصوصیات و مهارت‌های مدیر بحران

فصل پنجم: معرفی برخی از بحران‌ها و سابقه تاریخی آن‌ها

• 5-1- تشریح و معرفی برخی از بحران‌ها
• 5-1-1- زمین لرزه
• 5-1-2- آتش سوزی
• 5-1-2-1- شرایط بروز حریق
• 5-1-2-2- طبقه بندی انواع حریق
• 5-1-3- خرابکاری
• 5-2- معرفی بحران‌های محتمل در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی – تاریخی

فصل ششم: بررسی نمونه‌های برنامه مدیریت بحران در موزه‌ها و مراکز تاریخی- فرهنگی جهان

• 6-1- مقدمه
• 6-2- انجمن تاریخ و موزه باربادوس
• 6-3- موزه هنر مردمی آمریکا
• 6-4- موزه دریایی میستیک
• 6-5- موزه هنر سیاتل
• پیوست 1 (سازمان‌های بین المللی در حوزه مدیریت بحران و میراث فرهنگی)
• فهرست منابع فارسی
• فهرست منابع انگلیسی