مدیریت بحران در واحدهای صنعتیCrisis Management in Industrial

مقدمه ای از کتاب مدیریت بحران در واحدهای صنعتی

امروزه تمامی کشورهای جهان با حوادث طبیعی و صنعتی بی‌شماری درگیر هستند که صدمات جبران‌ناپذیر جانی و خسارات مالی فراوانی را در پی دارد. فعالیت‌های سازمان یافته‌ی بشری همواره مطابق روال عادی پیش نرفته و گاه بدون آمادگی قبلی شرایطی پیش می‌آید که برنامه‌های از پیش طرح شده کارایی خود را از دست می‌دهند. این شرایط اضطراری بعضاً با گسترش دامنه‌ی تأثیر، به بحران تبدیل می‌شوند.

بحران‌هایی که امروزه بشر با آن رو به روست می‌توانند طبیعی و یا حاصل فعالیت‌های صنعتی و تکنولوژیک باشند. با پیشرفت روز افزون تکنولوژی و عظیم‌تر شدن صنایع به‌ویژه از دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی به این سو، مخاطرات واحدهای صنعتی نیز رشد کرده‌اند. تا پیش از این تاریخ، پیامدهای حوادث واحدهای صنعتی، عمدتاً محدود به مرزهای کارخانه می‌ماند اما حوادث امروزی واحدهای صنعتی به دلیل افزایش ظرفیت‌های تولید و حجم بسیار بالای مواد درگیر، می‌توانند پیامدهای بسیار شدیدتری داشته باشند. بحران‌ها اکثراً همراه با خسارت مالی، جانی و آسیب و صدمه به افراد و اموال هستند. از سوی دیگر در بحران‌های صنعتی افزون بر موارد اشاره شده، توقف تولید، بیکار شدن پرسنل بهره‌‌بردار واحد آسیب دیده، تخریب محیط زیست پیرامون و کاهش اعتبار آن واحد صنعتی نیز از پیامدهای محتمل است.

پیشرفت‌های صنعتی کشور ایران نیز در سالیان اخیر به‌ویژه سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در دهه‌ی حاضر، باعث شده است که بحران‌های صنعتی بیش از پیش در کشور ما امکان رخداد بیابند. مروری گذرا بر حوادثی چون انفجار قطار نیشابور (۱۳۸۲)، آتش‌سوزی و انفجار در شهرک صنعتی شهید بابایی (۱۳۸۷)، حادثه‌ در دو مجتمع پتروشیمی و حادثه‌ی لوله‌ی گاز سرخس که همگی در سال ۱۳۸۹ و در فاصله‌ی زمانی کمتر از ۳ ماه رخ دادند، زنگ خطر را بیش از هر زمان برای صنعتگران و محققین این زمینه به صدا در آورده است.

یکی از کانون‌های بالقوه‌ی رخداد چنین بحران‌هایی که همواره نظر کارشناسان را به خود جلب کرده است، مناطق ویژه‌ی صنعتی چون ماهشهر و عسلویه با تراکم بالای واحدهای عملیاتی است. حجم بالای مواد در فرآیند و ذخیره‌سازی، شرایط حاد دمایی و فشاری و نزدیکی واحدها به هم، این مناطق را به صورت کانون‌هایی مستعد رخداد بحران‌های عظیم صنعتی در آورده است. از سوی دیگر‌ با پیشرفت روز افزون صنعت کشورمان و وابسته شدن بیش از پیش انسان به فن‌آوری، پیامد حوادث این‌چنینی نیز به شدت رشد یافته است که این امر یکی از دلایل توجه روز افزون به مدیریت بحران در صنایع می‌باشد. بنابراین صنعت ایران نیازمند بهره‌مند شدن از سیستم‌هایی برای پیشگیری از رخداد بحران و آمادگی در برابر بحران‌های محتمل است.

تاکنون کتاب‌های متعددی در زمینه‌ی مدیریت بحران به زبان فارسی به رشته‌ی تحریر درآمده است، ولی عمدتاً تمرکز اصلی این کتاب‌ها، بر بحران‌های طبیعی و ارائه‌ی روش‌های مدیریتی خاص این بحران‌ها بوده است که در این میان جای خالی مباحث مدیریت بحران‌های صنعتی و تکنولوژیک در کشور به چشم می‌خورد. لذا کتاب حاضر، با هدف تمرکز بر بحران‌های صنعتی، و با ارائه‌ی فنونی خاص در زمینه‌ی شناسایی مخاطرات و کانون‌های بحران‌زا، چگونگی پیشگیری از بحران در واحدهای صنعتی و مدیریت و مقابله با این‌گونه بحران‌ها در صورت رخداد‌ نگاشته شده است. امید است که ماحصل کار، مورد استفاده‌ی صنعت‌گران، محققین و دانشجویان فعال در حیطه‌ی مدیریت بحران در صنعت قرار گیرد و گامی کوچک در راستای کمتر کردن حوادث و بحران‌ها باشد.

سرفصل‌های کتاب مدیریت بحران در واحدهای صنعتی

• فصل اول: تعاريف، کلیات و انواع بحران
• فصل دوم: مرور برخی از بزرگ‌ترین بحران های طبیعی و صنعتی ایران و جهان
• فصل سوم: الگوها و مدل‌های رایج مدیریت بحران
• فصل چهارم: پیش‌گیری از بحران
• فصل پنجم: آمادگی در برابر بحران
• فصل ششم: مقابله با بحران
• فصل هفتم: احیا و بازسازی پس از رخداد بحران
• فصل هشتم: به کارگیری ابزارهای نوین در مدیریت بحران
• پیوست: ساختار کلی پیشنهادی یک طرح واکنش اضطراری برای پیاده‌سازی در هر سازمان